Stappenplan

In onderstaand stappenplan wordt overlopen welke stappen een docent dient te zetten bij het kiezen voor flipping the classroom. We overlopen wanneer flipping the classroom een meerwaarde kan zijn en welke stappen moeten doorlopen worden om flipping the classroom tot een goed einde te brengen.

• Kies een geschikt lesonderwerp
• Sta stil bij randvoorwaarden
• Werk de voorbereiding uit
• Werk de klastijd uit
• Communiceer duidelijk

1. Kies een geschikt lesonderwerp

Wanneer je flipping the classroom overweegt, sta je in eerste instantie stil bij het lesonderwerp. Welke les is geschikt voor flipping the classroom? Welk onderwerp leent zich ertoe? Volgende elementen spelen een belangrijke rol.

• Meer verdieping gewenst
  Heb je een lesonderwerp waarover je studenten tot diepgaander leren wil brengen? Wil je niveaus van lagere orde denken (onthouden, begrijpen, toepassen) van Bloom overstijgen en wil je komen tot hogere orde denken (analyseren, evalueren, creëren)? Wil je je studenten over een bepaald onderwerp niet alleen laten reproduceren of toepassen, maar wil je hen ook laten beoordelen, motiveren of ontwerpen? In dit geval kan flipping the classroom een hulp zijn. Bij het kiezen voor flipped leren, gaan studenten in de les actief met de leerstof aan de slag en kunnen zij deze diepgaander verwerken en toepassen.

• Meer feedback voor studenten
  Wil je studenten meer feedback kunnen geven tijdens hun leerproces? Wil je meer formatieve evaluatie (assessment for learning) kunnen voorzien in je les? Wil je beter opvolgen hoe ver je studenten in hun leerproces staan? Dit kan in een context van flipped leren waarbij de vrijgekomen klastijd gebruikt wordt voor inoefening en waarbij de docent kan langsgaan bij studenten en hen individuele begeleiding en tussentijdse feedback geven.

• Moeilijk lesonderwerp
  Heb je een moeilijk lesonderwerp waarbij je voorgaande jaren al eerder ervaarde dat studenten er op vastlopen? Dan is flipping the classroom mogelijks een goed alternatief. Door de andere aanpak kan je studenten thuis al de tijd geven om de theorie te bekijken en kan je dan samen met hen de oefeningen aanpakken in de klastijd.

• Meer inoefening gewenst
  Heb je een lesonderwerp waarbij je het gevoel hebt dat oefentijd ontbreekt? Omwille van minder contacturen of andere elementen neemt het theoretische luik nogal wat tijd in beslag en heb je te weinig tijd voor inoefening. Of in het algemeen voel je dat studenten nogal wat oefentijd nodig hebben en die tijd ontbreekt je tijdens de beschikbare lesuren. In dat geval kan flipping the classroom een oplossing zijn: studenten nemen de theorie vooraf door en bijgevolg kan je tijdens de les vrijwel onmiddellijk overgaan op oefentijd. Je kan aan het begin van de les tijd voorzien om hun vragen te beantwoorden en/of af te toetsen of ze de leerstof begrepen hebben, bijvoorbeeld aan de hand van een korte quiz of vragenronde. De docenten in onze leergemeenschap gaven aan dat zij merkelijk meer tijd hadden voor inoefening tijdens de flipped lessen.

• Theoretische lessenreeks doorbreken
  Heb je verschillende nogal theoretische lessen op een rij en wil je deze reeks graag eens doorbreken en gebruik maken van andere werkvormen? Heb je een heel theoretische les die nogal saai kan zijn die je anders wil aanpakken? Dan kan flipping the classroom een oplossing bieden. Door de andere manier van werken doorbreek je het traditionele doceren en zet je studenten in de les op een actieve manier aan het werk.

• Differentiatie
  Merk je verschillen op tussen je studenten en wil je daar graag op inspelen tijdens je lessen? Ook hiervoor kan flipping the classroom een oplossing bieden. Op heel wat elementen kan gedifferentieerd worden. In een geflipte klas kan de vrijgekomen klassikale tijd gebruikt worden in te spelen op gedifferentieerde noden van studenten en kan meer tijd gemaakt worden voor extra instructie voor bepaalde leerlingen, verdiepende oefeningen voor anderen etc. Op die manier kunnen studenten op eigen tempo groeien van meer externe sturing/begeleiding naar zelfsturing/zelfstandig werk.

• Nieuwe tools of werkvormen
  Wil je nieuwe tools uitproberen in je les? Heb je zin om gebruik te maken van andere werkvormen tijdens je lessen? Ook hier kan flipping the classroom een antwoord bieden. In delen 3 en 4 van deze inspiratiegids worden vele verschillende, vernieuwende tools en werkvormen besproken die gebruikt kunnen worden tijdens je (flipped) lessen.

• Lesgeven aan grote groepen
  Sta je voor een grote groep en wil je de klastijd op een andere manier gaan aanpakken? Door gebruik te maken van flipping the classroom kan je de klastijd anders gaan indelen en kan je het klassieke doceren doorbreken. Je kan studenten activeren, hen in kleine groepjes aan het werk zetten en op maat gaan begeleiden.

2. Sta stil bij randvoorwaarden

Wanneer je besloten hebt een flipped les te geven, is het goed om vooraf stil te staan bij enkele randvoorwaarden die voor een goed verloop van de les zorgen.

• Stok achter de deur
  Inherent aan flipping the classroom is dat van de studenten wordt verwacht dat zij vooraf thuis een voorbereiding maken. Je flipped les staat of valt met deze voorbereiding, want als leerkracht werk jij in de les verder vanuit de idee dat je studenten de theoretische achtergrond al mee hebben. Voor studenten is het echter niet steeds vanzelfsprekend dat zij de voorbereiding thuis maken. In onze traditionele onderwijscultuur wordt zelden van studenten verwacht dat zij voorbereid naar de les komen. Dit vraagt van hen dan ook wat inspanning en motivatie.Om je er als docent van te verzekeren dat je studenten de voorbereiding gemaakt hebben vooraleer ze naar de les komen, kan je nadenken over een manier om hen te motiveren of eventueel zelfs te verplichten, met andere woorden een ‘stok achter de deur’. Verschillende opties zijn in deze mogelijk en de opties die hieronder besproken worden zijn niet exhaustief.Je kan je studenten intrinsiek motiveren om de voorbereiding thuis te maken. Door hen het doel van de les en het belang van de voorbereiding aan te geven kan je hen motiveren om de voorbereiding te maken. Geef aan dat de voorbereiding noodzakelijk is om de daaropvolgende lessen te begrijpen.Je kan de studenten ook motiveren om de voorbereiding te maken door hen te beloven dat een vraag uit deze les op het  examen zal terugkomen. Zo hebben ze een goede reden om de voorbereiding te maken.Wanneer dit niet volstaat om de voorbereiding te maken, kan je hen gaan verplichten om de voorbereiding te maken. Je kan dit doen door een leerpad of PowerPoint te ontwikkelen, waarin jij kan meevolgen of de student het bekeken heeft en hoelang hij over dit leerpad gedaan heeft.Een collega uit de leergemeenschap loste het als volgt op:
  “Ik vroeg hen een PowerPoint presentatie te doorlopen. Op de voorlaatste slide van de PowerPoint stond voor de studenten een kleine opdracht: ze moesten een vraag beantwoorden, dit afprinten en meebrengen naar de les. Dit afgeprinte antwoord was hun ‘toegangsticket’ om de les binnen te komen. Wie de PowerPoint dus niet doorlopen had, wist dit niet en had geen toegangsticket bij. Zonder toegangsticket kwamen ze de klas niet in.”
• Ken je groep
  Van de docenten in de leergemeenschap leerden we dat wat inzicht in je klasgroep van belang is. Docenten gaven aan dat bij het werken met flipping the classroom enige zelfsturing van studenten verwacht wordt. Bijgevolg is het belangrijk te kunnen inschatten of je klasgroep hier geschikt voor is. Bepaalde groepen lenen zich er minder toe, omdat zij bijvoorbeeld nog niet klaar zijn voor een dergelijke lesvorm. Studenten die nog maar net in het eerste jaar gestart zijn, zijn mogelijks nog niet helemaal klaar voor een flipped les. Op dit vlak hangt veel af van de klasgroep. Oordeel wat dit betreft vooral zelf op basis van je eigen ervaringen.
• Timing van de les
  Uit de leergemeenschap kwam ook dat de timing van de flipped les niet onbelangrijk is. Een les volgens het principe van flipping the classroom vraagt zowel van docenten als studenten wel wat voorbereiding. Onze docenten gaven aan dat wanneer deze les voor studenten ongelegen valt, bijvoorbeeld kort voor een stageperiode, studenten minder snel geneigd zullen zijn om de voorbereiding te maken en dan verliest de les veel van haar waarde. Denk dus bij het plannen van de les na over wat de consequenties van de timing zijn voor studenten.
• Vraag studenten vooraf vragen door te sturen
  Docenten in de leergemeenschap suggereerden om studenten vragen te laten formuleren bij het maken van de voorbereiding. Dit kan bijvoorbeeld bij het bekijken van de voorbereiding of bij aanvang van de klastijd. Door de studenten hun vragen vooraf of in de klas te laten stellen, heb je als docent al een goed zicht op hoe ver ze staan. Hebben ze de voorbereiding begrepen? Met welke onderdelen hebben ze eventueel nog bepaalde moeilijkheden? Aan de hand van deze vragen, kan je je klastijd indien nodig bijsturen.

• Differentiatie
  Een flipped les kan een ideale manier zijn om te gaan differentiëren in je klas. Wil je inspelen op de verschillen tussen lerenden in je groep? Wil je de inhoud toegankelijk en relevant maken voor alle studenten? Meer informatie omtrent differentiëren is terug te vinden in deel 5 van deze inspiratiegids, ‘Aandachtspunten’.

• Evaluatie
  Bij het uitvoeren van een flipped les wijzigt de rol van de leerkracht; hij wordt coach. Dit stelt hem in staat om tijdens de klastijd de leerlingen van nabij op te volgen en te sturen en dus formatief te evalueren. Daarnaast kan in de les ook ingezet worden op hogere orde denken, waardoor ook de summatieve evaluatie wijzigt. Meer informatie omtrent evaluatie is terug te vinden in deel 5 van deze inspiratiegids, ‘Aandachtspunten’.
  We voegen hier graag nog aan toe het van belang is vooraf na te denken over de evaluatie. Hoe ga ik de studenten formatief evalueren? Aan de hand van een quiz, aan de hand van tussentijdse, individuele feedback? Welke implicaties heeft deze flipped les voor de summatieve evaluatie? Denk bij het uitwerken van de voorbereidings- en klastijd na over de evaluatie.

• Klasmanagement
  Onder de term klasmanagement horen alle maatregelen die een docent neemt om een klimaat te scheppen waarin studenten met succes kunnen leren en werken. Een goed klasmanagement is een voorwaarde om tot een positief leer- en leefklimaat te komen. Meer informatie omtrent klasmanagement is terug te vinden in deel 5 van deze inspiratiegids, ‘Aandachtspunten’.

3. Werk de voorbereiding uit

Eens je beslist hebt welke les je volgens het principe van flipping the classroom wil geven en je hebt nagedacht over enkele randvoorwaarden, kan je starten met het uitwerken van de voorbereiding. Deze voorbereiding is alles wat van de student verwacht wordt voor de start van de klassikale les.

Alle informatie omtrent het uitwerken van de voorbereidingstijd kan teruggevonden worden in deel 3 van deze inspiratiegids, ‘Voorbereidingstijd’.

4. Werk de klastijd uit

Nadat je de voorbereidingstijd uitgewerkt hebt, kan je starten met het uitwerken van de klastijd. In deel 4 van deze inspiratiegids, ‘Klastijd’, vind je een overzicht van werkvormen die je kan gebruiken tijdens de vrijgekomen klastijd.

5. Communiceer duidelijk

Eens je voorbereiding en je klastijd zijn uitgewerkt en de les komt dichterbij, is het tijd om te communiceren naar je studenten. Het is heel belangrijk tijdig en duidelijk te communiceren.

Zoals eerder gezegd, staat of valt je flipped les met de voorbereiding die studenten thuis maken. Indien ze deze les niet voorbereiden, dan verliest je klassikale les veel van haar waarde. Het is met andere woorden van belang dat studenten goed ingelicht zijn en het belang inzien van de voorbereiding. Communiceer bij voorkeur in de voorgaande les met je studenten en doe dit niet via e-mail of het leerplatform. Studenten moeten de opdracht goed begrijpen en de beste manier voor een heldere communicatie is face-to-face. Zo kunnen zij ook onmiddellijk vragen stellen indien nodig. Je kan hen op deze manier ook nog eens duidelijk het belang van de voorbereiding uitleggen. Daarnaast kan je hen ook steeds de voorbereiding schriftelijk bezorgen via e-mail of het leerplatform.